Table of Contents
W kosmetykach często spotykamy się z popularnym olejkiem herbacianym (olejkiem z drzewa herbacianego), ale czy to to samo co olej herbaciany? Czy herbata, znana nam z filiżanki stosowana jest w kremach czy maseczkach? A może chodzi o inną roślinę i inny olej?
Ten post, to krótka historia 3 roślin i mojego nowego kulinarnego odkrycia.
Melaleuka skrętolistna
W pielęgnacji skóry dość często korzystam z olejku z drzewa herbacianego i początkowo (zupełnie się nad tym nie zastanawiając), myślałam, że jest on pozyskiwany z tej samej rośliny, z której liści i pąków robimy herbatę, taką do picia – czyli z Camellia sinensis.
Jednak kiedy zajrzałam do składu, okazało się, że nie ma w nim żadnej kamelii. Inna roślina znana jest pod nazwą drzewa herbacianego. Ta roślina to Meleluca alternifolia.
Oprócz nazwy potocznej, Melaleuca alternifolia nie ma nic wspólnego z krzewem, który używany jest do produkcji herbaty (napoju). Melaleuka należy do rodziny Myrtaceae (mirtowate), i pochodzi ze wschodniej Australii, gdzie od wieków była wykorzystywana przez rdzenną ludność.
Roślina ta uzyskała mylącą nazwę (tea tree – drzewo herbaciane), już w XVIII w., kiedy to odkrywca James Cook (zamiast liści herbaty), wykorzystał jej liście do zrobienia naparu.
Aborygeni australijscy wykorzystywali roślinę jednak w inny sposób:
- kora tego niewielkiego drzewa służyła im do produkcji mat do spania oraz do izolacji (np. od deszczu)
- a obecne na liściach olejki służyły do leczenia najróżniejszych chorób skóry
Właśnie to ostatnie zastosowanie jest tak popularne w dzisiejszych czasach. Z uwagi na jego antygrzybiczne i antybakteryjne właściwości olejek z melaleuki znajdziemy w składzie wielu kosmetyków a nawet preparatów leczniczych.
Wiemy już, że pod hasłem: olejek z drzewa herbacianego kryje się zazwyczaj olejek z liści melaleuki. Ale czy Camellia sinensis jest wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym? Czy skoro spotykamy się z olejkiem z melaleuki, pozyskuje się olej również z kamelii?
Tak i tak!
Camellia sinensis (herbata)
Do rodzaju kamelia (Camellia) należy ponad 250 gatunków. Wiele z nich to ekonomicznie ważne rośliny o różnorakich zastosowaniach. Najważniejszym z nich jest oczywiście Camellia sinensis, z której miliardy ludzi na całym świecie codziennie robią napój – herbatę.
Ale to nie koniec zastosowań tego gatunku. Liście krzewu herbacianego przydają się w kuchni, jak w przypadku słodyczy i wypieków z herbatą matcha, kiszonej herbacianej przekąski lahpet czy zaskakującej jajecznicy z liśćmi herbaty.
Oprócz tego ekstrakty z herbacianej kamelii, stosuje się w przemyśle kosmetycznym z uwagi na ich przeciwutleniające, przeciwzapalne i fotoprotekcyjne właściwości. Ekstrakty te poprawiają mikrokrążenie i promują produkcję kolagenu, poprawiając tym samym wygląd i elastyczność skóry.
Do produkcji kosmetyków wykorzystuje się również olej pozyskany z nasion kamelii chińskiej.
Tak naprawdę, olej pozyskuje się z nasion ponad 20 różnych gatunków z rodzaju Camellia. I tutaj dochodzimy do mojego kulinarnego odkrycia.
Camellia oleifera i semiserrata
Słyszałam wcześniej, że olej herbaciany (olej kameliowy, wyciskany z nasion kamelii, tea seed oil) ma zastosowanie w kuchni. Jednak nigdy (przynajmniej świadomie), nie próbowałam potraw przygotowanych z jego udziałem.
Największy udział w produkcji oleju z nasion kamelii, bo aż 98% ma Camellia oleifera (kamelia oleista). Olej ten ma zastosowanie w kosmetykach (podobnie jak w przypadku oleju z nasion C. sinensis), oraz w przemyśle spożywczym i znany jest w Chinach od ponad 1000 lat.
W kuchni azjatyckiej olej z nasion kamelii jest bardzo ceniony z uwagi na wysoki punkt dymienia. Co sprawia, że jest idealny do smażenia, np. do chińskich stir fry albo do japońskiej tempury.
Olej z kamelii zwany jest czasem ’wschodnią oliwą z oliwek’, ponieważ ma skład podobny do składu oliwy. Jest bogaty w witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, oraz naturalne przeciwutleniacze, jak: polifenole czy fitosterol. Rekomendowany przez ONZ, jako olej jadalny wysokiej jakości. Niestety, nie jest to produkt tani, dlatego pomimo długiej historii użycia, często zastępowany jest dużo tańszymi olejami roślinnymi, albo co gorsze jest podrabiany!
Podczas wizyty w kameliowej wiosce w prowincji Yunnan, stołowaliśmy się w lokalnej restauracji, gdzie wszystkie dania robione są z użyciem lokalnie produkowanego oleju z kamelii. Wszystko smakowało wyśmienicie.
Olej wydał mi się wyjątkowo delikatny i trochę maślany. Jego smak na pewno nie jest tak silny i charakterystyczny jak w przypadku oleju rzepakowego, sezamowego czy z orzeszków ziemnych. Myślę, że od czasu do czasu zagości w mojej kuchni. Ciekawa jestem, jak sprawdziłby się w wypiekach?
Na smak na pewno wpłynął fakt, że wszystkie składniki pochodziły wprost z ogrodów i pól w wiosce. Wszystkie warzywa były świeże, dojrzewające w słońcu, pyszne. Nawet jajka były od lokalnej nioski, która zapewne podjada herbaciane nasiona buszując po okolicznych terenach.
Do dań podana była oczywiście herbata, również lokalnie produkowana, bo obok wysokich drzew kamelii (na olej), rosną również regularnie przycinane krzewy herbaciane.
W wiosce rosną stare, ponad 1000-letnie okazy kamelii (Camellia semiserrata), dodatkowo mieszkańcy przy wsparciu lokalnego rządu oraz naukowców rok w rok sadzą więcej młodych drzewek tego gatunku. Wioska ma stać się ośrodkiem produkcji oleju z kamelii oraz atrakcją turystyczną. Kwitnące na różowo drzewa wyglądają naprawdę pięknie i już teraz zaczynają przyciągać zainteresowanych przyjezdnych. Lokalna społeczność ma szansę na tym zyskać.
Szybkie fakty:
- olejek herbaciany, olejek z drzewa herbacianego (tea tree oil) – to olejek pozyskiwany z liści gatunku melaleuka skrętolistna, nie ma związku z herbatą, jest często stosowany w przemyśle kosmetycznym
- ekstrakty z liści herbaty, kamelii chińskiej (Camellia sinensis) również stosowane są w kosmetykach
- oleje z nasion kamelii (tea seed oil) stosowane są w kosmetykach, a oprócz tego w kuchni, np. do smażenia
Źródła:
- dr. Clifford Parks, Camellia species, American Camellia Society
- Koch W, Zagórska J, Marzec Z, Kukula-Koch W. Applications of Tea (Camellia sinensis) and its Active Constituents in Cosmetics. Molecules. 2019 Nov 24;24(23):4277. doi: 10.3390/molecules24234277. PMID: 31771249; PMCID: PMC6930595.
- Melaleuca alternifolia description, the University of Arizona
- Barreiro, R.; Rodríguez-Solana, R.; Alonso, L.; Salinero, C.; López Sánchez, J.I.; Pérez-Santín, E. Fast 1H-NMR Species Differentiation Method for Camellia Seed Oils Applied to Spanish Ornamentals Plants. Comparison with Traditional Gas Chromatography. Plants 2021, 10, 1984. https://doi.org/10.3390/plants10101984
- Claudia Guillaume, Paul Miller, Richard Cantrill, Chapter 9 – Fraud in fats and oils, Editor(s): Rosalee S. Hellberg, Karen Everstine, Steven A. Sklare, Food Fraud, Academic Press, 2021, Pages 151-175, ISBN 9780128172421, https://doi.org/10.1016/B978-0-12-817242-1.00013-0.