Pewnie nie dziwi was fakt, że w języku chińskim jest parę idiomów i powiedzeń związanych z herbatą.
Chiny są przecież ojczyzną herbaty i jest ona nieodłącznym elementem tamtejszej kultury, od setek a nawet tysięcy lat. W większości są to powiedzenia wyrastające z kultury i historii, nadal stosowane w potocznym języku. Ale powstają również nowe, powiedziałabym, że mniej eleganckie herbaciane powiedzenia.
W dzisiejszym poście zgromadziłam idiomy zawierające znak '茶’ oznaczający herbatę. Czy mają one odpowiedniki w języku polskim? Przyjrzyjmy się paru z nich i zastanówmy.
Chińskie idiomy związane z herbatą
粗茶淡饭 cūchádànfàn – proste jedzenie, proste życie
Taka sytuacja: mama zaprasza gości na kolację, harowała cały tydzień, napiekła 5 ciast, zrobiła 8 sałatek, kurczaka na 6 sposobów, wołowinę na 10, po czym mówi „Przepraszam, że dziś tak skromnie”… – to jest esencja 粗茶淡饭.
Idiom może być również użyty w przypadku, rzeczywiście skromnego życia, np. Po przejściu na emeryturę zaczął żyć prosto i skromnie.
茶余饭后 cháyúfànhòu – czas wolny, czas odpoczynku, czas na plotki
Na przykład czas po pracy czy po kolacji, kiedy mamy chwilę wolnego i możemy sobie robić co nam się żywnie podoba. Nie znalazłam w języku polskim odpowiednika tego idiomu, czas wolny, to czas wolny. Chyba, że wy macie jakieś pomysły?
人走茶凉 rén zǒu chá liáng – dosłowne tłumaczenie: 'kiedy ludzie odchodzą, herbata stygnie’
Ten idiom pochodzi z opery pekińskiej z lat 60-tych (w komunistycznym stylu), 沙家浜 (Shā jiā bāng). Oznacza, że kiedy odchodzisz ze stołka (ważnej pozycji w pracy), ludzie o tobie zapominają. Idiom może również oznaczać ochładzające się stosunki międzyludzkie w społeczeństwie.
以茶代酒 yǐ chá dài jiǔ – zastąpić alkohol herbatą
W Chinach wiele razy uczestniczyłam w mniej lub bardziej oficjalnych kolacjach-libacjach, gdzie picie alkoholu jest wręcz oczekiwane od uczestników.
Wznoszenie licznych i szczodrych toastów jest wyrazem szacunku do gospodarza. Jednak nawet na takich spotkaniach zazwyczaj znajdzie się jedna lub dwie osoby, które nie mogą (lub na prawdę nie chcą) pić alkoholu. Takim osobom 'pozwala się’ w drodze wyjątku 以茶代酒, czyli zastąpić alkohol herbatą.
Wyrażenie 以茶代酒 pochodzi jeszcze z Epoki Trzech Królestw, gdy jeden z tyranicznych władców nakazał picie conajmniej 7 litrów alkoholu na głowę przy okazji oficjalnych świąt i wydarzeń.
Tylko jedna osoba, poważany przez tyrana minister Wei Yao mógł pić herbatę zamiast alkoholu. Szczęście Wei Yao nie trwało jednak długo, kiedy zaczął krytykować władcę, został wtrącony do więzienia, a potem stracony.
茶不思饭不想 chá bù sī fàn bùxiǎng – mieć obsesję
Myślę, że jeśli chodzi o ten idiom, to mamy dobry odpowiednik w języku polskim – 'totalny zawrót głowy’. W języku chińskim idiom oznacza obsesję na punkcie kogoś/czegoś, lub bycie zakochanym do tego stopnia, że nie myśli się ani o piciu (herbaty), ani jedzeniu czegokolwiek.
Nowsze powiedzenia związane z herbatą, slang
Z mojego rozeznania wynika, że herbata nie pojawia się często w slangu, memach czy nowoutworzonych powiedzonkach. Zidentyfikowałam tylko 3 szeroko znane przypadki (co nie oznacza, że nie ma ich więcej):
警察请你喝茶 jǐngchá qǐng nǐ hē chá- co dosłownie oznacza, że policja zaprosiła cię na herbatę (picie herbaty)
Co kryje się za tym niewinnym zaproszeniem?
To powiedzenie, fraza pojawiła się w Chinach w dobie Internetu i ma związek właśnie z korzystaniem z sieci. Jeśli obywatel szuka w sieci nieodpowiednich, politycznie niepoprawnych materiałów, korzysta z VPN czy rozgłasza niezgodne z oficjalną polityką opinie to może zostać zaproszony na komisariat, na małą pogadankę.
To powiedzenie kojarzy mi się z polskim ’ wylądować na dywaniku u…’, tyle, że w Chinach powiedzenie to ma związek konkretnie z działalnością w Internecie i policją.
Oj, wydaje mi się, że takiej pogadanki wszyscy woleliby uniknąć…
绿茶 lǜchá, 绿茶婊 lǜchá biǎo – 绿茶 to dosłownie zielona herbata
W odpowiednim kontekście zieloną herbatą w Chinach nazywa się dziewczynę, która może i wygląda niewinnie, ale w rzeczywistości jest okropną manipulantką.
绿茶婊 to po prostu wredna s*ka.
三点几了饮茶先啦 sān diǎn jǐle yǐn chá xiān la
Niedawno Internet opanowały memy związane z herbatą, zainspirowane zabawnym nagraniem stworzonym przez obcokrajowca mieszkającego w Hong Kongu.
W skrócie, chodzi o: 'kończ robotę, idź się napić herbaty i odpocząć’.
Elementy językowe, szczególnie te głęboko zakorzenione w kulturze jak idiomy, nie są łatwe do przetłumaczenia, a czasem zwyczajnie nie mają odpowiedników, więc można je tylko przekazać opisowo. Wybaczcie mi jeśli tłumaczenia są nieudolne.
Podsumowanie
Jak wspomniałam we wstępie nie dziwi fakt, że w Chinach istnieją idiomy związane z herbatą.
Ale długo zastanawiałam się czy występują jakieś w języku polskim…? Zdaje mi się jednak, że o ile herbata zagościła w naszych domach na dobre, to jej historia nie jest jeszcze w Polsce na tyle długa, żeby powstawały przysłowia z jej udziałem. Chyba, że coś przeoczyłam.
Macie pomysły?