Świat chińskiej herbaty jest fascynujący, tyle tu historii, kultury, tradycji, smaków.
Świat ten jest tak bogaty, że nawet wytrawni herbaciarze i ci, którzy śledzą zmiany zachodzące w herbacianych kręgach (te dawne i te obecne) nie mogą wiedzieć wszystkiego. Muszę przyznać, że z niemałym zaskoczeniem odebrałam historię herbaty pǔ’ěr chá (普洱茶), dalej pu’er, a konkretniej historię tego jak i dlaczego stała się ona tak popularna w naszych czasach.
Chcę podzielić się z wami nowo zdobytą wiedzą.
Splot fortunnych wydarzeń – jak herbata pu’er uzyskała dzisiejszą popularność
Może się wydawać, że herbata pu’er stała się popularna z powodu idealnie przeprowadzonej kampanii marketingowej oraz rozgłaszanych na prawo i lewo właściwości odchudzających oraz zdrowotnych tego rodzaju herbaty. Coś w tym jest, marketing na pewno pomógł, ale to nie reklama była główną przyczyną niezwykłego sukcesu tej chińskiej herbaty.
Katalizatorem zmian był niespotykany splot wydarzeń. Dlatego właśnie, mówi się, że popularność herbaty pu’er (tzw. 'pu’er fad’ czy 'pu’er boom’), trwająca do dziś dzień, ale najbardziej intensywna w latach 1999-2007, to historyczny przypadek, historyczny zbieg okoliczności.
Jeszcze ok. 30 lat temu herbata pu’er wcale nie była taka ceniona jak nam się może wydawać (nawet w samych Chinach). Głównymi odbiorcami tej herbaty były prowincja Guangdong oraz Hong Kong.
Dodatkowo, herbata ta wcale nie była ceniona za swój smak, a raczej za niską cenę. Pito ją głównie w mieszankach, z owocami lub suszonymi kwiatami, np. chryzantemą. Szczególnie w restauracjach serwujących dim sum i traktowano jako zupełnie zwyczajny produkt do codziennego spożycia.
Jednak w roku 1997 nastąpiło coś, co można powiedzieć na zawsze zmieniło historię herbaty pu’er. Otóż w 1997 roku, po 99 latach w rękach Brytyjczyków, Hong Kong powrócił pod administrację Chin. Jaki ma to związek z tym, że obecnie pu’er jest dostępna w każdym herbacianym sklepie?
Można sobie wyobrazić, że lata 90-te, poprzedzające powrót HK w ręce Chin, były niepewne dla przedsiębiorców i handlarzy z HK we wszystkich branżach, również w branży herbacianej. W tym właśnie czasie, handlarze z Tajwanu zaczęli skupować zalegającą w hongkońskich magazynach herbatę pu’er w dużych ilościach.
A handlarze z HK chętnie wyprzedawali wszystkie stoki (w niektórych przypadkach herbata zalegająca w magazynach leżała tam nawet 50 lat!).
Pomimo, że handlarze z HK uważali taką dojrzewającą herbatę za więcej wartą, nie mogli sprzedać jej w rodzimym HK ze zwyżką. A to dlatego, iż mieszkańcy HK nie chcieli płacić ceny premium za produkt, który wydawał im się zupełnie zwyczajny i do codziennego użytku.
Aby, otrzymać lepszą cenę handlarze z HK, tak naprawdę już od wielu lat (poprzedzających powrót HK w ręce Chin), starali się o tajwański rynek zbytu i sprzedawali niewielkie ilości postarzanej herbaty Tajwańskim handlarzom. Starając się powoli przekonać tamtejszych klientów do herbaty pu’er.
Nie było to łatwe zadanie, gdyż Tajwan znany jest przede wszystkim ze świeżo pachnących herbat typu oolong (bardzo różniących się w smaku od pu’er).
Jednak, sam fakt wyjątkowo rozwiniętej kultury herbacianej w tym regionie świata sprawił, że to właśnie Tajwan przewodził w odkryciu ‘smaku dojrzewania’ (陳年 chén nián) w repertuarze herbacianym.
Można powiedzieć, że pu’er-owe ziarnko padło na kulturowo podatny grunt. I to niewielki Tajwan pokierował popularyzacją pu’er, która rozprzestrzeniła się do HK, Chin i na cały świat.
Tajwańczycy mieli też rzadką okazję do ekstensywnego smakowania, i eksperymentowania z naturalnie dojrzewającym pu’er. To właśnie dlatego oni opracowali dzisiejszy standard dotyczący oceny jakości i smaku tej herbaty.
Wiedza i standardy powoli zostały spopularyzowane m.in. poprzez artykuły, książki, fora i herbaciane spotkania. W kontekście pu’er zaczęto dyskutować na tematy takie jak: smak dojrzewania, ‘mouth feel’ oraz krążenie energii qi; jako o wyznacznikach dobrego pu’er.
Dziś już nikt (może jedynie najzamożniejsi koneserzy), nie ma możliwości dowolnego porównywania i smakowania wielu różnych postarzanych herbat pu’er, które kiedyś zalegały przez lata w hongkońskich magazynach. Byłoby to zwyczajnie za drogie, bo prawdziwie dojrzałych pu’er (tych leżakujących przez 30 i więcej lat) zostało stosunkowo niewiele. Dlatego od początków pu’er-owego boomu aż do dziś, ceny najstarszych herbat osiągają bardzo wysokie, ba! astronomiczne ceny.
To właśnie rozwinięcie, opisanie i rozreklamowanie tej nowej cechy w świecie herbaty – smaku dojrzewania (the flavor of aging), sprawiło, że herbata pu’er stała się obok gratki smakowej także rodzajem inwestycji. Znane stało się powiedzenie ‘im pu’er starsza tym lepsza’ (i bardziej cenna), w konsekwencji zapotrzebowanie na tą herbatę niepomiernie wzrosło. Ceny surowca zaczęły szaleć, ludzie z całego świata skupywali nowo-wyprodukowane partie. To szaleństwo i spekulacje cenowe sprawiły wreszcie, że w 2007 roku pu’er-owa bańka pękła, a następnie rynek ustabilizował się ale i kolejny raz zmienił na zawsze.
Kura czy jajko?
Trudno stwierdzić kiedy rozwinęło się zapotrzebowanie na smak dojrzewania.
Czy było ono skutkiem wydarzeń historycznych? Czy też rozwinęło się dużo wcześniej, a wydarzenia wokół pu’er ułożyły się szczęśliwie i herbata została dostrzeżona, bo była odpowiedzią na już istniejące, lecz nie do końca sformułowane zapotrzebowanie?
Niektórzy autorzy książek i artykułów na temat herbaty pu’er wnioskują, że to zapotrzebowanie było pierwsze. Swoje opinie opierają między innymi na słowach antropologa i znawcy od procesów globalizacji – Arjun’a Appadurai’ego:
“The patina of objects takes on its full meaning only in a proper context.”
Arjun Appadurai
Tłumaczenie: „Patyna przedmiotów nabiera pełnego znaczenia tylko w odpowiednim kontekście”.
Co może sugerować, że wcześniej rozwinięta potrzeba trafiła na podatny grunt i eksplozja popularności pu’er była możliwa.
Dodatkowym argumentem jest tu również fakt eksperymentacji z post-fermentacją surowej herbaty pu’er (już w latach 30-tych XX wieku). Co mogło przyczynić się do powstania nowej cechy charakterystycznej herbaty, a tym samym nowego trendu.
Prawdopodobnie nigdy nie będziemy mieli jasnej odpowiedzi na pytania co było pierwsze, możemy jedynie wyrobić sobie własną opinię. Świat herbaty pu’er jest pełen nieścisłości, niewiadomych, najlepiej więc usiąść przy filiżance herbaty i podyskutować.
Podsumowanie
Jakby nie spojrzeć na historię obecnej popularności herbaty pu’er, jest ona zawiła, ciekawa i podchodzi pod różne interpretacje.
Ciekawe jest też to, że w przypadku herbaty pu’er, możemy mieć własny i szczególny wkład w tą historię. Poprzez włączenie jej w swoje życie. Kupione dziś ciastko herbaciane może okazać się przyszłą ciekawą historią i przygodą ze smakiem. I kto wie, może nawet lukratywną inwestycją!
Źródła:
- Taiwan and the Globalization of Puer Tea: The Role of the Taste of Aging – Shuenn-Der Yu
- Tea Production, Land Use Politics, and Ethnic Minorities Struggling over Dilemmas in China’s Southwest Frontier – Po-Yi Hung
- Culture, Cultivations and Tea Routes in Ancient China – Kunbing Xiao